Khái Niệm La Bàn & Cách Chế Tạo Một La Bàn Đơn Giản Nhất

Từ lâu, la bàn đã trở thành một loại dụng cụ hay thiết bị định hướng vô cùng tiện lợi và cần thiết đối với đời sống của con người, thường hay bắt gặp trong các cuộc thám hiểm hay những chuyến du lịch xa thành thị, nơi các loại phương tiện và dịch vụ tiện nghi bị hạn chế hoặc không có sẵn. La bàn có thiết kế gọn nhẹ, trực quan và dễ sử dụng, song nhiều người vẫn không thực sự chú tâm đến cách thức hoạt động của nó hay thậm chí là không biết cách sử dụng. Dù rằng tần suất sử dụng la bàn trong đời sống sinh hoạt hằng ngày thấp, việc thiếu sót trong tìm hiểu về nó có thể vô tình gây ra trở ngại rất lớn nếu bất ngờ đối mặt với những trường hợp khẩn cấp yêu cầu kĩ năng sinh tồn cao. Câu hỏi đặt ra, nếu chúng ta không kịp trang bị cho mình một chiếc la bàn hay tệ hơn là chiếc la bàn duy nhất vì một nguyên nhân nào đó mà bị thất lạc hay hư hỏng giữa chừng thì có cách nào tự chế la bàn thay thế không. Trong bài viết này sẽ cung cấp thông tin giúp bạn biết được cách thức tự làm la bàn đơn giản và hiệu quả!

La bàn từ truyền thống

La bàn là gì?

La bàn là một dụng cụ hay thiết bị định hướng cần thiết cho con người để xác định vị trí trong các cuộc thám hiểm và các chuyến đi trải nghiệm vào rừng, trên biển, trong vùng sa mạc,... Ngoài ra, la bàn còn được dùng để xác định hướng của tàu vũ trụ, tên lửa hành trình, hướng máy bay,… 

La bàn từ (Magnetic Compass) quen thuộc và nhỏ gọn

Nhìn chung, la bàn hoạt động dựa trên tính từ trường của Trái Đất. Dung cụ / Thiết bị định hướng có thể xác định được các hướng Đông, Bắc, Tây, Nam ở trên Trái Đất. Ngoài ra, khi bay vào không gian vũ trụ, các phi hành gia cũng sử dụng la bàn không từ tính để xác định phương hướng vì la bàn không từ tính sẽ chỉ riêng biệt một hướng cụ thể, ví dụ như hướng của Mặt Trời. 

Cấu tạo của la bàn

La bàn từ dựa trên từ trường Trái Đất

Có 3 loại la bàn: (1) La bàn từ (la bàn), (2) la bàn con vụ và (3) la bàn GPS.

• La bàn từ (magnetic compass): dùng kim nam châm để định hướng từ trường Trái Đất và được đặt trong một vỏ hoặc hộp đựng ngoài. Vỏ hay hộp đựng đều được phân chia ly giác, kim của la bàn có từ tính và được gắn cố định ở giữa trung tâm, xoay theo hướng cố định Bắc và Nam. Kim la bàn được sơn màu đỏ để xác định hướng Bắc (N), màu xanh để xác định hướng Nam (S) và cùng với các phụ kiện khác đi kèm.

• La bàn con vụ (Gyro Compass): thường được sử dụng cho các loại tàu ngầm, tàu vũ trụ, tên lửa hay các tàu bay quân sự. Đây là la bàn không dùng từ trường mà duy trì định hướng bằng con quay hồi chuyển (Gyroscope) theo hiệu ứng con vụ. Nó giữ định hướng trục con quay kể từ khi bắt đầu quay và chưa chịu lực nào đó tác động vào. Nhược điểm là luôn phải cấp điện năng để con vụ duy trì sự quay. Nếu ngừng quay thì định hướng bị phá bỏ không khôi phục được.

La bàn con vụ (Gyro Compass)

• La bàn số GPS: hoạt động dựa trên hệ thống định vị toàn cầu như GPS, Bắc Đẩu và GLONASS. Ngày này chúng được gắn phổ biến trong điện thoại di động hay các dạng cầm tay tiện lợi. La bàn GPS có thể xác định được hướng cũng như tốc độ di chuyển của một vật một cách rất chính xác. Nó chỉ hoạt động khi chúng ta di chuyển và nhận ít nhất từ 3 sóng trở lên từ hệ thống định vị toàn cầu.

La bàn số GPS (Hay còn gọi la bàn điện tử hoặc la bàn số) mà bất kì smartphone nào ngày nay cũng có

Những cách chế tạo la bàn đơn giản nhất

Nếu chẳng may khi đang di chuyển, bạn cần xác định hướng và vị trí hiện tại của mình nhưng nhận ra đã vô tình đánh mất, làm hư hay để quên la bàn thì dưới đây là một số cách tham khảo giúp bạn có thể tự mình chế tạo một chiếc la bàn đơn giản:

1. Tự chế sử dụng kim khâu và vật liệu có sẵn

Chế tạo la bàn từ kim khâu và các vật liệu như lá, nam châm, kìm kéo, một thâu (bát) nước. Các bước làm như sau:

• Đầu tiên bạn cần chà xát kim khâu bằng kim loại vào nam châm để tạo ra từ trường từ 5 - 12 lần tùy vào độ nhiễm từ của mỗi kim loại
• Tiếp theo, bạn đặt kim đã nhiễm từ lên chiếc lá để xác định hướng Đông, Bắc, Tây, Nam. Nếu như không có lá bạn có thể dùng nút bần
• Sau đó, bạn đặt lá có chiếc kim ở trên vào trong bát nước. Lúc này kim sẽ quay xung quanh, và bạn chỉ cần chờ cho đến khi kim dừng để xác định hướng Bắc Nam

Chế tạo la bàn bằng kim khâu

Đây là cách chế tạo la bàn bằng những vật liệu quen thuộc mà bạn cần ghi nhớ để có thể dùng tới phòng trường hợp sự cố mất phương hướng dọc đường. 

2. Tự chế sử dụng thìa (muỗng)

Tự làm la bàn từ một chiếc thìa hay muỗng bằng kim loại được áp dụng từ thời xa xưa khi chưa có la bàn phổ biến như ngày nay. Để chiếc thìa của bạn có từ trường thì bạn cần dùng nam châm chà xát thìa để bị nhiễm từ. Sau dùng đặt thìa lên một đế đồng không có từ trường. Phần muỗng là trục và cần thìa sẽ đóng vai trò như cây kim chỉ hướng. Khi đã cân bằng, cần thìa hướng tới phía nào thì đó là hướng Nam. 

Tự làm la bàn bằng muỗng

Vì là la bàn tự chế từ thời xa xưa nên bạn cũng có thể tham khảo nếu trong trường hợp bạn có những vật liệu kể trên. 

3. Tự chế sử dụng phương pháp đóng cọc

Khi đi thám hiểm vô tình không có la bàn bạn có thể làm một la bàn tự chế bằng phương pháp đóng cọc để tìm bóng. Cách này có thể xác định hướng thay thế cho la bàn một cách dễ dàng. 

• Đầu tiên, bạn cần tìm một cành cây dài khoảng 60cm có đường kính khoảng 2cm là thích hợp và cắm cành cây xuống mặt đất
• Tiếp theo bạn tìm một viên đá để đánh dấu vị trí đầu. Mặt trời thường di chuyển từ Đông sang Tây nên cái bóng sẽ di chuyển theo và điểm viên đá ban đầu chính là điểm cực Tây
• Và bạn chờ một khoảng thời gian để bóng di chuyển mình xác định các điểm cực Đông
• Dựa theo hai hướng Đông và Tây đã xác định được thì chúng ta sẽ dễ dàng tìm ra hướng Nam và Bắc. Bằng cách đứng sao cho chân phải nằm bên hướng Đông, chân trái hướng Tây, hướng trước mặt sẽ là hướng Bắc, và sau lưng là hướng Nam

Dùng bóng để xác định hướng 

Thay thế la bàn bằng phương pháp xác định bóng mặt trời

Đây có thể là một la bàn tự chế từ phương pháp thay thế. Tuy nhiên độ chính xác của cách tự làm la bàn này tương đối cao bạn có áp dụng trong một số trường hợp. 

Kết luận:

Kiến thức phổ quát về la bàn và cách tạo ra một chiếc là bàn dựa trên những vật liệu có sẵn là một trong số những kĩ năng quan trọng cần trang bị ngay khi còn có thể. Hy vọng qua những thông tin trên, Chúng tôi A&A Grocery có thể lấp đầy hành trang sinh tồn của bạn mỗi ngày giúp bạn có thể tự bảo vệ sự sống cho chính bản thân và gia đình không những trong các khía cạnh đời sống hằng ngày mà còn trong những thời khắc khẩn cấp đầy khó khăn và nguy biến có thể xảy ra.

Nguồn: Cẩm Nang Sinh Tồn